Mít là một loại cây có giá trị đa dạng không chỉ cung cấp thực phẩm mà còn có nhiều ứng dụng thực tiễn khác. Ví dụ, lá mít thường được dùng làm thức ăn chăn nuôi cho dê, vỏ cây có thể được dùng làm thuốc nhuộm tự nhiên cho áo choàng của các nhà sư, nhựa cây được sử dụng như một chất kết dính, và gỗ mít nổi tiếng với độ bền cao, thích hợp cho việc xây dựng và chế tác đồ nội thất.
Mặc dù có tiềm năng lớn và tính linh hoạt như vậy, xuất khẩu mít toàn cầu vẫn chưa thực sự phát triển. Hiện nay, Việt Nam là nước xuất khẩu mít hàng đầu, nhưng doanh thu từ xuất khẩu mít vẫn thấp hơn nhiều so với các loại trái cây khác như sầu riêng, thanh long, chuối, và xoài. Mít chỉ xếp thứ 5 trong số các loại trái cây xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu hàng năm dao động từ 250 đến 300 triệu USD—một con số khiêm tốn so với tiềm năng.
Thách thức mà mít phải đối mặt trong việc mở rộng thị phần trái ngược với sự tăng trưởng mạnh mẽ của các loại trái cây nhiệt đới khác. Ví dụ, sầu riêng và thanh long đã có được vị trí vững chắc trên thị trường quốc tế nhờ nhu cầu tiêu dùng cao và chuỗi cung ứng hiệu quả. Mặc dù mít cũng nổi tiếng với giá trị dinh dưỡng của nó, nhưng vẫn chưa khai thác hết được tiềm năng trong xu hướng tiêu dùng toàn cầu.
Tuy nhiên, sự thay đổi trong thói quen ăn uống toàn cầu, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, đã mang đến cơ hội cho mít. Người tiêu dùng hiện nay ngày càng quan tâm đến chế độ ăn uống lành mạnh và có ý thức về sức khỏe, và mít, với hàm lượng chất xơ, vitamin, và chất chống oxy hóa cao, rất phù hợp với xu hướng này. Việc sử dụng mít non như một lựa chọn thay thế thịt trong chế độ ăn thuần chay và ăn chay đã góp phần thúc đẩy nhu cầu, đặc biệt là ở các thị trường phương Tây nơi các sản phẩm thực vật đang ngày càng được ưa chuộng.
Mít – Giải pháp cho khủng hoảng lương thực
Khan hiếm lương thực toàn cầu đang trở thành một thách thức lớn trong những năm gần đây, khi giá lương thực liên tục tăng cao, đẩy người tiêu dùng vào cảnh khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ các yếu tố thiên tai, cụ thể là hiện tượng thời tiết El Niño, gây ra hạn hán và giảm năng suất cây trồng trên diện rộng. Đồng thời, nhu cầu sản xuất nhiên liệu sinh học cũng ngày càng cao, dẫn đến sự cạnh tranh trực tiếp với nguồn cung lương thực toàn cầu, ảnh hưởng mạnh đến việc xuất khẩu từ các khu vực sản xuất nông sản chủ chốt. Theo ước tính của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), lượng ngũ cốc tồn kho toàn cầu đang giảm xuống mức thấp nhất trong một thập kỷ.
Tình trạng mất an ninh lương thực trầm trọng
Báo cáo Toàn cầu về Khủng hoảng Lương thực năm 2024 chỉ ra rằng hơn 282 triệu người ở 59 quốc gia và vùng lãnh thổ đã phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng trong năm 2023. Đây là mức cao kỷ lục, và xu hướng này có khả năng sẽ tiếp diễn trong năm 2024. Sự bất thường của thời tiết đã gây ra hàng loạt các hiện tượng thiên tai trên khắp thế giới, từ hạn hán ở châu Phi, cháy rừng ở Bắc Mỹ, đến tình trạng cạn nước tại sông Amazon, một nguồn nước quan trọng cho hàng triệu người và nông trại.
Một trong những minh chứng rõ ràng nhất cho tình trạng này là giá các mặt hàng lương thực thiết yếu như gạo và ngũ cốc đã tăng từ 40-45% trong năm 2024. Đặc biệt, Ấn Độ, một trong những nước sản xuất lúa gạo lớn nhất thế giới, đã phải nhập khẩu lúa mì lần đầu tiên sau 6 năm, do tình trạng thiếu nước nghiêm trọng đe dọa sản lượng nông nghiệp. Sự gián đoạn này không chỉ tác động đến thị trường nội địa mà còn ảnh hưởng đến giá cả và nguồn cung lương thực toàn cầu.
Dân số gia tăng và nhu cầu lương thực
Với hơn 8 tỷ người đang sinh sống trên Trái Đất và con số này dự kiến sẽ tăng lên 9,7 tỷ vào năm 2050 theo Liên hợp quốc, áp lực về lương thực sẽ ngày càng lớn. Cùng với đó, biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt lương thực, gây ảnh hưởng đến các khu vực nông nghiệp trọng yếu. Mất cân bằng giữa nhu cầu ngày càng tăng và khả năng sản xuất lương thực đang đẩy thế giới vào nguy cơ đối mặt với các cuộc khủng hoảng đói nghèo và thiếu thốn.
Trong bối cảnh nguồn cung lương thực toàn cầu bị đe dọa nghiêm trọng, mít đang nổi lên như một giải pháp thay thế đầy hứa hẹn. Cây mít có khả năng phát triển tốt trong các điều kiện môi trường khắc nghiệt, nhờ hệ thống rễ sâu giúp cây hút nước từ các tầng đất sâu, chịu được hạn hán kéo dài. Loại cây này có thể thích ứng với nhiều loại đất khác nhau, từ đất sét đến đất pha cát và đất có thành phần mùn. Đặc biệt, mít có tuổi thọ cao, từ 20 đến 200 năm, và càng già càng cho năng suất cao, với sản lượng từ 35-40 quả mỗi vụ, thậm chí lên đến 80-150 quả mỗi năm.
Một trong những điểm mạnh của mít là giá trị dinh dưỡng. Người trưởng thành chỉ cần ăn từ 10-12 múi mít tươi có thể cung cấp đủ năng lượng cho một bữa ăn trong ngày. Mít chứa nhiều vitamin C, chất xơ, và các khoáng chất cần thiết khác, giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tiêu hóa. Ngoài ra, mít non có thể chế biến thành thịt chay, được đánh giá là có hàm lượng dinh dưỡng và chất xơ cao, tạo ra cảm giác tương tự như thịt động vật nhưng với giá thành thấp hơn và ít tác động đến môi trường.
Tiềm năng kinh tế và các sản phẩm từ mít
Sự đa dạng trong việc sử dụng mít cũng là một lý do để loại cây này được coi là giải pháp lương thực tiềm năng. Mít chín có thể ăn tươi, hoặc chế biến thành các loại snack như mít sấy, một sản phẩm đã bắt đầu trở thành xu hướng tiêu dùng trên thế giới. Hạt mít cũng có thể xay thành bột, làm nguyên liệu để chế biến bánh mì, mang lại hương vị độc đáo và giá trị dinh dưỡng cao. Nghiên cứu gần đây cho thấy các sản phẩm từ mít như thịt chay, mít sấy, và bánh mì từ hạt mít đang thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng quốc tế, mở ra cơ hội xuất khẩu cho các quốc gia trồng mít như Việt Nam và Thái Lan.
Xem thêm bài viết: Mít và các loại sản phẩm từ Mít là gì?
Mít non và vai trò trong xu hướng ăn chay trên toàn cầu
Thị trường thịt thuần chay đang trải qua giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ. Theo dự báo, giá trị thị trường này sẽ tăng từ 5,2 tỷ USD vào năm 2022 lên 19,1 tỷ USD vào năm 2032, với tỷ lệ tăng trưởng hàng năm (CAGR) đạt 14,3% trong giai đoạn 2023-2033. Sự bùng nổ này chủ yếu xuất phát từ những thay đổi trong thói quen tiêu dùng của con người, với lý do bao gồm lo ngại về sức khỏe, ý thức bảo vệ môi trường, và các giá trị đạo đức liên quan đến phúc lợi động vật.
Tại Mỹ, doanh số bán thực phẩm có nguồn gốc thực vật đã gia tăng đáng kể, từ 4,8 tỷ USD vào năm 2018 lên 8 tỷ USD vào năm 2022, tương đương mức tăng 66%. Nhiều người tiêu dùng chuyển sang chế độ ăn chay không phải từ đầu, mà thường là từ những bữa ăn có thịt mà họ đã quen thuộc. Khi họ quyết định ăn chay, lý do chủ yếu là về sức khỏe, môi trường hoặc đạo đức. Tuy nhiên, việc duy trì lối sống này có thể gặp khó khăn do sự thèm muốn những món ăn từ thịt, vì vậy sản phẩm thịt thuần chay trở thành giải pháp lý tưởng cho họ.
Thịt thuần chay không chỉ giúp tái tạo cảm giác quen thuộc của những món ăn chứa thịt mà còn hỗ trợ những người ăn chay trong việc duy trì lối sống mới mà không cần từ bỏ hoàn toàn hương vị yêu thích. Ở Mỹ, các sản phẩm như burger thịt chay và gà viên thuần chay rất được ưa chuộng. Các nguyên liệu chính trong thịt chay thường là các nguồn protein thực vật như đậu nành, đậu Hà Lan, lúa mì, nấm và các loại hạt. Tuy nhiên, với sự biến động của tình hình lương thực hiện tại, buộc thế giới phải tìm ra những giải pháp khác để làm protein thực vật.
Mít non: Giải pháp thay thế tiềm năng
Trong bối cảnh này, mít non đang nổi lên như một lựa chọn tiềm năng trong việc thay thế các nguyên liệu truyền thống. Mít non có một số ưu điểm nổi bật:
- Kết cấu giống thịt: Khi nấu chín, mít non có kết cấu sợi mềm, dai, rất giống với thịt gà hoặc thịt heo xé sợi, giúp người tiêu dùng cảm thấy dễ chịu hơn khi chuyển sang chế độ ăn chay.
- Hương vị trung tính: Mít non có vị nhẹ và dễ dàng hấp thụ các loại gia vị và nước sốt, cho phép người nấu sáng tạo với nhiều món ăn phong phú.
Dinh dưỡng tốt: Mít non là lựa chọn tuyệt vời cho sức khỏe, bởi nó ít calo, không chứa chất béo bão hòa và cholesterol, đồng thời cung cấp nhiều chất xơ, vitamin C, kali, và magiê.
Hiện tại, mít non đã trở thành một thành phần quan trọng trong nhiều món ăn chay tại các nhà hàng lớn như Karana, Jack & Annie’s, và The Jackfruit Company. Nhiều chuỗi thức ăn nhanh cũng bắt đầu đưa mít non vào thực đơn của họ. Ví dụ, McDonald’s đã thử nghiệm các món ăn từ mít non, trong khi các cửa hàng Mexico chế biến các món Tacos nổi tiếng từ mít non.
Theo Vụ Thị trường EU – châu Mỹ (Bộ Công Thương), xu hướng sử dụng đạm thực vật đang giúp sản phẩm mít non của Việt Nam thu hút sự quan tâm từ nhiều nhà nhập khẩu châu Âu. Việt Nam có nhiều lợi thế nhờ các hiệp định thương mại tự do, trong đó thuế xuất khẩu đối với mít non sang Mỹ và EU đã giảm xuống 0%. Điều này tạo ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc mở rộng thị trường cho mít non, đặc biệt khi hiện tại 90% lượng mít xuất khẩu vẫn là mít tươi và chủ yếu sang Trung Quốc.
Nhiều công ty Mỹ như The Jackfruit Company đã ký kết hợp đồng dài hạn với nông dân Ấn Độ để cung cấp mít non hàng năm, mở ra cơ hội cho nông dân Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng này. Việc phát triển sản xuất mít non có thể giúp nông dân ở các nước châu Á, bao gồm Việt Nam, thoát nghèo và khôi phục diện tích cây mít bị chặt bỏ trước đó.
Kết luận
Thị trường mít toàn cầu đang mở ra những cơ hội to lớn, đặc biệt trong bối cảnh mất an ninh lương thực gia tăng và xu hướng người tiêu dùng chuyển sang chế độ ăn thực vật. Với vai trò là một loại trái cây đa năng và bổ dưỡng, mít không chỉ là một giải pháp khả thi cho các thách thức do biến đổi khí hậu mà còn đáp ứng nhu cầu lương thực đang gia tăng trên toàn cầu. Sự thích nghi của cây mít với các điều kiện môi trường khắc nghiệt, cùng với giá trị dinh dưỡng cao, khiến mít trở thành một nguồn thực phẩm thay thế lý tưởng trong bối cảnh nguồn cung thực phẩm đang gặp khó khăn.
Đặc biệt, mít non đang nổi lên như một thành phần đầy hứa hẹn trong thị trường thịt thuần chay đang phát triển mạnh mẽ, với các động lực từ sức khỏe, môi trường và đạo đức. Kết cấu giống thịt và hương vị trung tính của mít giúp nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho các sản phẩm thịt truyền thống, đáp ứng nhu cầu của người ăn chay và người ăn chay linh hoạt.
Xem thêm bài viết: Tổng Quan Quốc Gia Xuất Khẩu Mít Trên Thế Giới
