1. Thông tin tổng quan
Tên đầy đủ: Cộng đồng Kinh tế ASEAN (tiếng Anh: ASEAN Economic Community)
Tên viết tắt: AEC
Các nước/thành viên tham gia: 10 nước thành viên ASEAN: Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan, và Việt Nam.
Thời gian ký kết và Có hiệu lực
Thời gian ký kết: Tuyên bố Kuala Lumpur về việc thành lập AEC được ký kết vào ngày 22/11/2015 tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 27.
Thời gian có hiệu lực: AEC chính thức được thành lập vào ngày 31/12/2015.
Lưu ý: AEC là một tiến trình hội nhập, được xây dựng dựa trên nhiều hiệp định cốt lõi đã có hiệu lực trước đó như Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA), Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN (ACIA),…
Bối cảnh đàm phán và Lý do hình thành AEC
Bối cảnh: Khái niệm hội nhập kinh tế ASEAN lần đầu tiên được đưa ra năm 1992 với Hiệp định khung về Thúc đẩy Hợp tác Kinh tế ASEAN. Các văn kiện pháp lý quan trọng như Hiệp định Ưu đãi Thuế quan có hiệu lực chung (CEPT/AFTA) về thương mại hàng hóa (1992), Hiệp định khung về Dịch vụ ASEAN (AFAS, 1995) và Hiệp định khung về Đầu tư ASEAN (AIA, 1998) đã đặt nền móng.
Lý do hình thành:
- Mục tiêu Tầm nhìn ASEAN 2020 (thông qua năm 1997) nhằm phát triển ASEAN thành một Cộng đồng ASEAN.
- Thúc đẩy hội nhập khu vực sâu rộng hơn để tăng cường năng lực cạnh tranh của ASEAN trên thị trường toàn cầu.
Mục tiêu cốt lõi: Biến ASEAN thành một thị trường đơn nhất và một cơ sở sản xuất thống nhất, với sự lưu chuyển tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động có tay nghề.
2. Phạm vi và Cam kết chính
AEC tập trung vào 4 lĩnh vực chính:
- Một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất,
- Khu vực kinh tế cạnh tranh cao,
- Phát triển kinh tế đồng đều, và
- Hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu.
Các cam kết chính được thể hiện qua các hiệp định nền tảng sau:
Cam kết giảm/loại bỏ thuế quan (Hàng hóa)
Hiệp định nền tảng: Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA), thay thế cho CEPT/AFTA.
Lộ trình cắt giảm: Cam kết về cắt giảm thuế quan trong ATIGA là cao nhất và nhanh nhất trong số các FTA mà Việt Nam đã ký kết.
- Nhóm ASEAN-6 (Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan): Xóa bỏ thuế quan đối với hầu hết các dòng thuế (100%) vào năm 2010.
- Nhóm CLMV (Campuchia, Lào, Myanmar, Việt Nam): Xóa bỏ thuế quan đối với hầu hết các dòng thuế vào năm 2015, và linh hoạt xóa bỏ thuế quan đối với 7% số dòng thuế nhạy cảm còn lại vào năm 2018.
Hàng rào phi thuế quan: Nỗ lực xử lý tối đa các hàng rào phi thuế quan (NTBs) và tăng cường hợp tác hải quan.
Mở cửa thị trường Dịch vụ
- Hiệp định nền tảng: Hiệp định khung về Dịch vụ ASEAN (AFAS) và gần đây là Hiệp định Thương mại Dịch vụ ASEAN (ATISA).
- Mục tiêu: Tự do hóa lưu chuyển dịch vụ trong nội khối.
- Cam kết: Mức độ cam kết mở cửa dịch vụ trong ASEAN đang dần cao hơn so với cam kết trong khuôn khổ WTO, thông qua việc đàm phán các Gói cam kết Dịch vụ định kỳ.
Quy định về Đầu tư, Sở hữu Trí tuệ, Mua sắm Chính phủ
- Đầu tư: Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN (ACIA). Cung cấp khuôn khổ pháp lý toàn diện, bao gồm cả nội dung tự do hóa và bảo hộ đầu tư, áp dụng cho cả nhà đầu tư của ASEAN và nhà đầu tư có trụ sở ở ASEAN.
- Sở hữu Trí tuệ (IP): Hợp tác về Sở hữu trí tuệ thông qua Kế hoạch hành động ASEAN về IP, nhằm thúc đẩy hài hòa và hội nhập về hệ thống IP trong khu vực.
- Mua sắm Chính phủ: Hiện tại, AEC chưa có một chương toàn diện và ràng buộc về Mua sắm Chính phủ như một số FTA thế hệ mới khác.
Cam kết về Thương mại Điện tử, Lao động, Môi trường
- Thương mại Điện tử: Có Hiệp định Khung ASEAN về Tạo thuận lợi cho Thương mại Điện tử, nhằm tạo môi trường thuận lợi cho giao dịch điện tử.
- Lao động: Hiệp định ASEAN về Di chuyển Thể nhân (MNP). Tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển tự do của lao động có tay nghề (chuyên gia, thợ lành nghề, v.v.) thông qua các Thỏa thuận Thừa nhận Lẫn nhau (MRAs) trong một số ngành nghề (Kế toán, Kỹ sư, Kiến trúc sư, Y, Du lịch, v.v.).
- Môi trường: AEC lồng ghép các yếu tố phát triển bền vững nhưng chưa có một chương riêng biệt, ràng buộc về Môi trường như các FTA thế hệ mới, thay vào đó là các sáng kiến và hợp tác trong trụ cột Cộng đồng Văn hóa – Xã hội ASEAN.
3. Tài liệu tham khảo & Đường dẫn chính thức
Vì AEC là một tiến trình bao gồm nhiều văn bản pháp lý, các đường dẫn chính thức thường là các cổng thông tin tổng hợp của ASEAN và các Bộ ngành phụ trách tại mỗi quốc gia.
Văn bản toàn văn FTA
Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA):
- Link chính thức của ASEAN: Thường có trên website Ban Thư ký ASEAN (ASEAN Secretariat).
- Link tại Việt Nam: Cổng thông tin điện tử của Bộ Công Thương (MOIT) hoặc Cổng thông tin về FTA của Việt Nam.
- Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN (ACIA) & Hiệp định Thương mại Dịch vụ ASEAN (ATISA): Các văn bản này cũng được công bố trên website của Ban Thư ký ASEAN và các Cổng thông tin đối ngoại của Bộ Công Thương/Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Các Hướng dẫn thực thi (Cẩm nang, Website)
Cổng thông tin chính thức về AEC/Hội nhập Kinh tế:
- Ban Thư ký ASEAN: https://asean.org/
- Cổng TTĐT Bộ Công Thương: https://moit.gov.vn/
- Cổng thông tin về AEC của VCCI: https://aecvcci.vn/
Tài liệu chuyên sâu:
Cẩm nang/Sổ tay: Các Bộ ngành như Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thường xuất bản các ấn phẩm (sách, cẩm nang) giải thích về ATIGA, ACIA, và các thỏa thuận khác trong khuôn khổ AEC.
Thông tin về Quy tắc Xuất xứ (ROO) trong ATIGA: Có thể tìm kiếm tại trang Tổng cục Hải quan Việt Nam hoặc Cổng TTĐT Bộ Công Thương.
Xem FTA khác:
